Porozumienie FSSPX z Watykanem …. Hmmmm …. (2)

Na zakończenie przedwczorajszego wpisu obiecałem, że w jego drugiej części spróbuję przedstawić plusy i minusy ewentualnej ugody dla obu stron – Ojca Świętego i Bractwa.

1. Benedykt XVI

Uznanie miejsca tradycjonalistów w Kościele powszechnym jest ideą konsekwentnie głoszoną przez Papieża jeszcze w czasach, gdy był współpracownikiem Jana Pawła II i prefektem Kongregacji Nauki Wiary. To on podpisywał 5 maja 1988 r. protokół ugody z Arcybiskupem Lefebvrem i odczuł jako osobistą porażkę wycofanie przez lidera FSSPX podpisu spod tego dokumentu w dniu następnym. Z drugiej strony wszakże pamiętajmy, że nie doprowadził do udzielenia tradycjonalistom (z nowopowstałego Bractwa św. Piotra i innym instytutom podległym komisji Ecclesia Dei) koncesji adekwatnej do założeń owego porozumienia.

Po kilkunastu latach negocjacyj przeczytaliśmy na początku maja br. oficjalne stanowisko rzecznika Watykanu x. Lombardiego, że pomyślne zakończenie dialogu z Bractwem św. Piusa X otwiera listę priorytetów działalności Benedykta XVI. Z tego miejsca nie ma odwrotu, bez kompromitacji Ojca Świętego. Można zatem zakładać z prawdopodobieństwem powyżej 90 %, że w najbliższych tygodniach ogłosi on warunki, na jakich Bractwo św. Piusa X może działać w ramach Kościoła. Formuła organizacyjno – prawna jest uzgadniana z Bractwem, ale niewykluczony jest także inny wariant, zwłaszcza w kontekście ostatnich wieści o braku zgody co do porozumienia wewnątrz FSSPX: Papież ogłosi swoją propozycję, ale jeśli część (całość) Bractwa go nie przyjmie, podlegać będzie kolejnym karom dyscyplinarnym przewidzianym przez prawo kanoniczne.

Motywy, z uwagi na które Benedykt XVI dąży do włączenia Bractwa do głównego nurtu Kościoła, mają naturę doktrynalną i duszpasterską. Z pewnością pozostawanie przez dziesiątki lat na marginesie Kościoła nie służy żadnej grupie katolickiej. Istnieje i rośnie ryzyko schizmy, zwłaszcza, że nowe pokolenia wiernych rosną z dala od ogółu instytucyj kościelnych. Jakkolwiek słaby jest nadzór Rzymu nad którąkolwiek częścią Kościoła, działanie w jego ramach porządkuje relacje: w seminarjach, zakonach, wspólnotach kapłańskich. Ważność i godziwość udzielanych sakramentów jest wówczas niepodważalna, podczas gdy w aktualnej sytuacji prawnej istnieją wątpliwości co do spowiedzi i ślubów udzielanych w kaplicach FSSPX.

Moderniści krytykują wszelkie koncesje Ojca Świętego na rzecz tradycjonalistów jako „zdradę ducha Soboru Watykańskiego II” i negowanie osiągnięć posoborowego Kościoła. Twierdzą, że zamiast wracać do archaicznych, nikomu dziś niepotrzebnych dziwactw (takich jak np. Msza trydencka), trzeba służyć współczesnemu człowiekowi i otwierać się na działalność charytatywną, ludzi w związkach niesakramentalnych i jednopłciowych, nie mówiąc już o konieczności zniesienia takiego archaizmu jak celibat duchownych. Tego starcia, na wszystkich wymienionych płaszczyznach, być może jeszcze nie widać, ale z pewnością pojawi się ono jako konsekwencja radykalnego przechyłu „w lewo” współczesnego świata. Istnieje poważne zagrożenie przekształcenia kościołów chrześcijańskich, w tem Kościoła katolickiego, w nowoczesną, synkretyczną religję humanizmu, rewolucyjny kult „człowieka i rozumu”.

 

Trudno powiedzieć, na ile porozumienie z FSSPX wpłynęłoby na ogólny kurs polityki Watykanu w dziedzinie np. ekumenizmu czy dialogu międzyreligijnego. Nie przeceniałbym tej sprawy, choć oczywiście możliwe byłoby jakieś dalsze ochłodzenie relacyj z judaizmem, o ile rabini byliby łaskawi obrazić się na Kościół katolicki. Czy miałoby wpływ na politykę kadrową ? Tym mniej. Duchowni sympatyzujący  z FSSPX nie są masowo mianowani na kościelne stanowiska, zaś członkowie Bractwa nie spełniają norm określanych przez prawo kanoniczne dla kandydatów na wyższe urzędy. Ich wiedza teologiczna nie jest poświadczana przez dyplomy i tytuły naukowe.

2. Bractwo św. Piusa X

Część bractwowych i tradycjonalistycznych przeciwników porozumienia z Watykanem widzi w JE biskupie Bernardzie Fellay'u zdrajcę sprzedającego FSSPX Rzymowi za dobrą posadkę w kurji, kapelusz kardynalski czy splendor medialny. Oczywiście nie można wykluczyć i takich motywów u biskupa, ale chciałbym wskazać na inną, znacznie bardziej możliwą ewentualność. Postawiłbym tezę, iż bp Fellay – kierujący FSSPX już od niemal 20 lat – wie najlepiej, jak trudne to jest zadanie. Jego sytuację można w pewnym sensie porównać z … Benedyktem XVI: na papierze ma pełnię władzy nad organizacją, a w praktyce musi uznawać, że bardzo wiele ośrodków w Bractwie jest w pełni autonomicznych, czyli niesterowalnych. Każde bardziej radykalne działanie powoduje rozłamy i odejścia. Nie wykluczyłbym, że bp Fellay uznaje normalizację relacyj wewnątrzkościelnych za sposób na poprawę sytuacji wewnętrznej Bractwa.

Rosnące zainteresowanie tradycyjnym katolicyzmem na świecie powoduje, że także dotychczasowy lider tego „rynku” powinien dostosować się do nowej sytuacji i ją kształtować. Jeśli tego nie zrobi i pozostanie przy modelu: przeorat plus kilka kaplic przypisanych każdemu kapłanowi, będzie systematycznie tracić na znaczeniu. Być może lepiej byłoby się skupić na rekolekcjach i kształceniu kapłanów ? A może pozwolić, by absolwenci seminarjów FSSPX byli inkardynowani do diecezyj ? Co z pracą naukową księży ? Czy typ kapłana wykuwany w seminarjach Bractwa najlepiej pasuje do potrzeb wiernych XXI wieku ? Można stawiać mnóstwo pytań o długofalową strategję, gorzej z przemyślanemi i trafnemi odpowiedziami na nie.

 Argumenty przeciwko porozumieniu są znacznie bardziej przejrzyste. Po pierwsze – nie wiadomo     czy można ufać Benedyktowi XVI. W ciągu ostatniego miesiąca usłyszeliśmy, jakie rekomendacje zgłaszane są przez watykańskich wizytatorów w Instytucie Dobrego Pasterza i trudno je ignorować. Po drugie, nie wiadomo, jak będą kształtować się relacje z następnym papieżem (bo nie wiadomo, kto nim zostanie). Po trzecie i być może najważniejsze: umowa nie rozwiązuje żadnego problemu doktrynalnego. Nawet jeśli zapewni swobodę krytyki Soboru Watykańskiego II, to pozostaną nie rozwiązane sprawy takie jak Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r., legitymizujący np. udzielanie Komunji Św. niekatolikom; pozostanie praktyka posoborowa, w ramach której niektóre sakramenty są wątpliwe z definicji (np. namaszczenie chorych, powszechna praktyka stwierdzania nieważności małżeństw), pozostanie Nowa Msza bez choćby „reformy reformy” zbliżającej ją do rytu soborowego z 1965 r. i inne ryty sakramentów zdewastowane przez tandem Bugnini – Montini. Wreszcie – last but not least – właśnie pojawiły się gazetowe zapowiedzi kanonizacji Jana Pawła II AD 2015, zaś tradycjonaliści nie posiadają żadnych narzędzi eklezjalnych by ten akt spróbować zablokować. Czy godzi się obejmować funkcję High Churchu ?

3. Podsummowanie

Wszystkie rozważania na temat porozumienia formułowane są tu przezemnie na dużym poziomie ogólności. Poszczególne zapisy umowy mogą decydować o jej korzystności lub szkodliwości. Jakie minimalne warunki muszą być zabezpieczone, by godziło się zawrzeć ugodę ? Jeśli odniesiemy się do słynnego hasła Arcybiskupa Lefebvre’a z 1988 r. „operacja przeżycie”, to najprawdopodobniej uznamy, że od kilku lat są one zapewniane przez Kościół powszechny, przynajmniej na poziomie treści dokumentów watykańskich. Księża mogą odprawiać Mszę, wierni mogą organizować duszpasterstwa, w których zostanie im zapewniony dostęp do sakramentów udzielanych według ksiąg z 1962 r. Jedynie sakrament święceń jest ograniczony do instytutów podległych komisji Ecclesia Dei.

Sytuacja tradycyjnych katolików jest dziś bez porównania lepsza niż AD 1988. Jest to wypadkowa dwu czynników: konsekracyj biskupich dokonanych przez Arcybiskupa Lefebvre’a oraz pontyfikatu Benedykta XVI. Pozostając w tym układzie odniesienia, należałoby dziś optować za porozumieniem, a więc uzyskaniem przez FSSPX poświadczenia dla swej katolickości oraz statusu prawno – organizacyjnego umożliwiającego optymalne działanie. Ugoda z Ojcem Świętym byłaby zatem „operacją rozwój”, podczas gdy pozostawanie na marginesie kościelnego mainstreamu oznaczałoby potrzymanie „operacji przeżycie”.