Słówko o świętowaniu niedzieli

Podstawowym obowiązkiem i przywilejem, jaki katolik ma zrealizować w niedzielę oraz inne święta nakazane, jest wysłuchanie Mszy Świętej. U pewnej części pobożnych katolików zasada ta traktowana jest literalnie: nie zorganizują sobie niedzieli, urlopu, wakacyj, wyjazdu biznesowego etc. etc w taki sposób, by Mszę ominąć. Jest to oczywiście godne wszelkich pochwał, ale warto wiedzieć, że są też inne rozwiązania dopuszczane przez Kościół.

Gdy pojedziemy na wycieczkę do kraju takiego jak Bawarja, w którym przez wieki było mnóstwo powołań kapłańskich, dostrzeżemy, że sieć świątyń jest tam znacznie gęstsza niż gdziekolwiek w Polsce. Niemal każda wioska ma swój kościół parafjalny, a przy nim niewielkie i skromne zazwyczaj probostwo. Budowano je dla wygody wiernych, by mogli nie tylko co niedzielę, ale także w dnie powszednie słuchać Mszy. Droga do świątyni powinna parafjanom zajmować możliwie najkrócej czasu, co zwłaszcza w krajach górzystych, z przedłużoną zimą miało i ma istotne znaczenie. Tradycyjnie przyjmowało się, że trasa do kościoła powinna w jedną stronę zajmować wiernemu nie dłużej niż godzinę – tak, aby realizacja obowiązku niedzielnego nie była jedyną aktywnością człowieka. Jeśli wierny mieszkał o więcej niż godzinę drogi na Mszę, był zwolniony z konieczności pokonania tej trasy. Ale oczywiście nie oznaczało to, że miał spędzić niedzielę tak, jakby to był każdy inny dzień! Poza powstrzymaniem się od pracy należało Boga uczcić szczególniej poprzez modlitwę indywidualną lub zbiorową. Owoce takiej modlitwy są oczywiście nieporównywalnie mniejsze niż pobożne wysłuchanie Mszy Świętej i przyjęcie Komunji Św.

Katolicy nie są zobligowani do przebywania jedynie na tych terenach, na których funkcjonują księża. Oczywiście kapłani stanowią elitę społeczeństwa (a przynajmniej powinni nią być) i ich rola jest nie do przecenienia dla narodu. Wiedzieli o tem niekatoliccy wrogowie i najeźdźcy Polski rugujący wpływy Kościoła katolickiego na Pomorzu czy Kresach wschodnich. Ale dekatolicyzacja nie odbywała się błyskawicznie: po wygnaniu lub zamordowaniu kapłanów miejscowa ludność nie uchodziła, lecz starała się przetrwać trudny czas w oczekiwaniu na powrót duchowych opiekunów. Piękne świadectwo walki religijno – narodowej zostało zamieszczone np. w Nadberezyńscach Florjana Czarnyszewicza. Główni bohaterowie epopei, polska szlachta zaściankowa z początków XX wieku, żyją o, jeśli dobrze pamiętam, pół dnia drogi od Bobrujska i mogą uczestniczyć we Mszy jedynie w największe święta kościelne, parę razy do roku. Jednak w takich warunkach Nadberezyńcy trwają, czekając na powrót umiłowanej, katolickiej Polski.

Zdarzają się również mniej jednoznaczne sytuacje, w których wierny nie zaciąga grzechu śmiertelnego, choć nie uczestniczy we Mszy niedzielnej. Przedsoborowi teolodzy moralni wskazują, że sporadycznie możliwy jest świadomy wybór takiej formy rozrywki i rekreacji, która stanie w kolizji ze spełnieniem naszego obowiązku i przywileju względem Boga, lecz grzechem nie będzie. Na przykład: jedziemy na urlop do Nepalu lub też – całą niedzielę spędzamy w pociągu w drodze na koncert ulubionego artysty. Rozrywka sama w sobie powinna być godziwa, zaś jej realizacja byłaby niemożliwa do wypełnienia w innym terminie. Nie zamierzam zagłębiać się w kazuistykę i w razie wątpliwości zachęcałbym do rozmowy z kapłanem, ale z pewnością nieuprawnionym nadużyciem ww. wyjątku byłoby spędzenie całej niedzieli na łowieniu ryb lub opuszczenie Mszy niedzielnej z uwagi na wyjazd z kibicami na mecz ligowy. Mam równie poważną wątpliwość, czy katolik może zdecydować się w swoim sumieniu np. na uczestnictwo w studiach zaocznych, jeśli wiążą się one z wielomiesięczną koniecznością systematycznego opuszczania Mszy Św.

Zarysowane powyżej zasady ogólne mogą być nieco inaczej aplikowane do katolików żyjących w krajach, w których sieć kościołów jest znacznie rzadsza niż w Polsce, tudzież np. odrzucających w sumieniu uczestnictwo w rycie Novus Ordo. Osoby takie mogą mieć znacznie trudniejszy dostęp do Mszy świątecznej. O ile przeciętny wielkomiejski katolik chodzący na NOMy ma je do dyspozycji przez ponad 24 godziny (od sobotniego popołudnia do niedzielnej nocy), to wierni Tradycji katolickiej rzadko kiedy mają do wyboru więcej niż trzy terminy.

Piszę o tem wszystkiem, gdyż w mem odczuciu brakuje w sieci polskojęzycznych rozważań na te tematy. Dlatego zdecydowałem się wyjść ze „swojego” obszaru apologetyki i dogmatyki i skierować ku teologji moralnej. Nie uzurpuję sobie prawa, by przedstawiać recepty, chciałbym jednak ukierunkować osoby potencjalnie zainteresowane tematem. Porady internetowe księży posoborowych najczęściej sprowadzają sprawę do błahostki. Niejaki x. Rafał Masarczyk twierdzi, że opuszczenie niedzielnej Mszy św. rzadko kiedy stanowi grzech śmiertelny, m.in. dlatego, że „nie do końca rozumie się znaczenie Mszy św., jako uczty miłości Boga do człowieka.” To nawet ma sens: niebywanie na Mszy niedzielnej jest grzechem powszednim wtedy i tylko wtedy, gdy Msza jest ucztą miłości Boga do człowieka.