Problem z procedurą zapłodnienia in vitro

Bezkompromisowi katolicy zwykli stawiać na tym samym poziomie istotności konieczność wprowadzenia całkowitego zakazu aborcji jak i delegalizację dopuszczalności procedur pozwalających na poczęcie człowieka poza organizmem matki, w szklanej próbówce, a więc "in vitro". Czy słusznie?

Trzy są w polskiem prawie przypadki dopuszczające do legalnej terminacji ciąży:
1. "ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej";
2. "badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu";
3. "zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego"* (np. kazirodztwo, gwałt).

Punkty nr 2 i 3 powinny być z ustawodawstwa skreślone, podczas gdy nr 1 w mojem odczuciu mógłby pozostać w odniesieniu do życia ciężarnej. Warto tu dodać, iż doprowadzenie do obumarcia dziecka bywa zazwyczaj skutkiem prowadzonej terapji, nie jest zaś samo w sobie metodą ratującą jego matkę (zagadnienia ciąży pozamacicznej i podobnych nie będę tu rozpatrywał, bo text poświęcony jest procedurze in vitro).

Sprzeciw Kościoła katolickiego względem dopuszczalności przerywania ciąży wynika z przekonania, iż od momentu zapłodnienia mamy do czynienia z nowem życiem ludzkiem, osobą, której prawa nie mogą być naruszane przez osoby trzecie, nawet przez matkę. Podstawą rozumowania jest zatem biologja, której ustalenia są aplikowane w nauczaniu moralnem i bioetycznem.

Katolicka (posoborowa) krytyka metod in vitro zazwyczaj koncentruje się na problemie powoływania do życia "nadliczbowych" zarodków, a więc istnień ludzkich. Są one niszczone lub przechowywane przez wiele lat w ciekłym azocie. W oparciu o wątpliwe moralnie i naukowo kryterja jest dokonywana ich selekcja. Embriony posiadające cechy pożądane przez zamawiających (np. płeć) mają szansę na rozwój, a pozostałe są bez sądu skazywane na karę śmierci. Podnosi się również godność osoby ludzkiej. W ocenie katolickiej bioetyki uznaje się za niedopuszczalne doprowadzanie do poczęcia istot ludzkich poza aktem małżeńskim, a więc m.in. poprzez procedury in vitro i sztucznej inseminacji.

Mam wątpliwości, czy jest to wyczerpujące i prawidłowe opisanie problemu in vitro. Należy postawić sobie kluczowe pytanie, co jest złego w in vitro? Czy optymalizacja tej metody sprawiająca, że żaden zarodek nie powstawałby "niepotrzebnie", nie byłby uśmiercany, lecz każdy trafiałby do łona matki, może spowodować wycofanie zastrzeżeń Kościoła ?

Z całą pewnością inaczej ocenialibyśmy wówczas tę procedurę z punktu widzenia etyki. Uwikłanie w in vitro nie wiązałoby się z łamaniem piątego przykazania "nie zabijaj". Wspomniany powyżej argument związany z godnością powstającego życia można uznać za religijny, związany z konkretnym światopoglądem i systemem etycznym. Podnoszący go nie wskazują, iż jest on wystarczającym, by zakazać procedur zapłodnienia in vitro. Etyka świecka lub choćby tylko niekatolicka nie muszą podzielać personalistycznego stanowiska Kościoła co do "argumentu godnościowego".

Ustalenie to nie wyczerpuje złożoności problemu. Godność osoby ludzkiej to istotny argument, ale pochodzi on z posoborowego arsenału. Antropocentryzm tego podejścia sprawia, iż nie postrzegamy procedur in vitro jako naruszających prerogatywy Stwórcy. Bowiem to Bóg powołuje nowe życie ludzkie i obdarza je duszą. Ludzie w białych kitlach starają się na Nim wymusić akt stworzenia, a mam wrażenie, że Kościół Posoborowy przemilcza się to zagadnienie. Nie jest to szczególnie dziwne, zważywszy, że ten sam Kościół walnie się przyczynił do detronizacji Boga we współczesnych, niegdyś katolickich społeczeństwach. Niemniej komisja bioetyczna KEP, sekretariat KEP czy Rada Stała Episkopatu powinni wskazywać, iż metody zapłodnienia in vitro łamią pierwsze przykazanie: "nie będziesz miał bogów cudzych przedemną".

Grzechy przeciwko pierwszemu przykazaniu Dekalogu mają pewną specyficzną cechę: zazwyczaj ich popełnianie pozostaje w sferze prywatnej. Prawo świeckie nie jest właściwe do penalizowania grzechów odnoszących się do pierwszej tablicy danej Mojżeszowi, na której widniały punkty od pierwszego do trzeciego.
Nie będziesz miał bogów cudzych przedmną.
Nie będziesz wzywał imienia Boga twego nadaremno.
Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.

Prawo świeckie może i powinno wspierać społeczność w wypełnianiu tych przykazań, bowiem w ten sposób państwo wspierałoby Kościół w misji prowadzenia ludzi do zbawienia. Państwo może zatem zakazywać obecności fałszywych kultów w przestrzeni publicznej, handlu w niedzielę czy bluźnierstw. Można również wprowadzić całkowity zakaz dopuszczalności procedur zapłodnienia in vitro. Ale w moim odczuciu ich dopuszczenie, przy zagwarantowaniu pełnej i faktycznej ochrony wszystkich powstających zarodków ludzkich oraz zakazie finansowania tych działań z budżetu państwa byłoby kompromisowem minimum, które katolicy mogą wspierać bez zaciągania grzechu śmiertelnego.

Odnosząc to do sytuacji politycznej w Polsce: będąc członkiem parlamentu zagłosowałbym z przekonania za zakazem dopuszczalności procedur in vitro. Nie tylko z przyczyn religijnych, ale także z uwagi na niską skuteczność opisywanych procedur i ich wielkie, przemilczane ryzyko. Ingerencje genetyczne, wszelkie manipulacje przy powstawaniu życia mogą być bardzo groźne dla ludzkości.

Ale nie miałbym też oporów moralnych przed wsparciem projektu zgłaszanego niegdyś przez Jarosława Gowina, który (na ile znam jego zapisy) byłby zgodny z zawartą w Konstytucji RP zasadą pełnej obrony życia ludzkiego. Jak rozumiem, takie stanowisko prezentuje też Prezydent Rzeczypospolitej pan Andrzej Duda.

Apeluję do wspomnianych na początku tekstu bezkompromisowych katolików o powstrzymanie się od wykluczania z Kościoła p. Andrzeja Dudy i zrównywania jego poglądu ze stanowiskiem zwolenników prawa aktualnie przegłosowanego przez Sejm RP i podpisanego przez p. Bronisława Komorowskiego. Nieuczciwość w dyskusji nie przystoi zwłaszcza nam. No chyba, że my nie chcemy dyskutować na żaden ważny temat i wystarczą pyskówki o to, czy celebrans ma na kazanie zdejmować ornat czy może w nim pozostać (dla tradsów), tudzież: czemu nie wolno krytykować księdza Bashabory (dla charyzmatyków).